Tragedia w luboskiej „dekstrynie”

w wietle zachowanych dokumentw

22 lutego 1972 roku o godzinie 23 07 na terenie Wielkopolskiego Przedsibiorstwa Przemysu Ziemniaczanego w Luboniu doszo do tragicznego w skutkach wybuchu, w oddziale produkcji dekstryn. Czterokondygnacyjny budynek starej dekstryniarni zosta cakowicie zniszczony. Pod jego gruzami znaleli si pracownicy III zmiany oraz kilku pracownikw zewntrznych. mier ponioso tej tragicznej nocy 16 osb, a 10 zostao powanie rannych, straty materialne oszacowano na 28 mln wczesnych zotych. Bya to najwiksza i najkrwawsza w dziejach miasta

Lubo katastrofa przemysowa. Jak do tego doszo? Wymowne dowody znajduj si w zachowanych do dzi dokumentach, ktre jeden uczestnikw pamitnej akcji ratunkowej troskliwie przechowa i ocali dla potomnych. Oddajmy zatem gos dokumentom!

Bardzo interesujce wprowadzenie do przyszej tragedii stanowi: Protok z zebrania sprawozdawczo-wyborczego Grupy Zwizkowej Dekstryniarnia-Klejarnia w dniu 8. 02. 1972 (W tym zebraniu, zorganizowanym na 2 tygodnie przed tragedi udzia wzili: Dyrektor Techniczny WPZZ- Zdzisaw Ostaszewski, Kierownik Zakadu Produkcyjnego Lubo-Stanisaw Woniak, Przedstawiciele: Rady Zakadowej i Podstawowej Organizacji Partyjnej). W punkcie, dotyczcym odbytej dyskusji, czytamy: (cyt.…) Tow. Grochowina poruszya spraw duego zapylenia pomieszcze produkcyjnych, co w konsekwencji ujemnie wpywa na zdrowie, dlatego te naley wyda pracownikom mleko. Tow. Krel omawia szeroki wachlarz problemw zwizanych z dziaalnoci oddziaw a mianowicie stwierdza, e obecne ubrania nie wytrzymuj penego czasokresu uywalnoci, umywalnie s zbyt mae, zapylenie bardzo due we wszystkich pomieszczeniach. Przyczyn zych warunkw pracy s nowe urzdzenia zainstalowane w IV kwartale, zwaszcza suszarka. Dyskutant uwaa, e urzdzenia tego typu-dowiadczalne- nie powinno by wstawiane do planu produkcji. Cige przerbki nie pozwalaj na uzyskanie wyznaczonej iloci dekstryny a zaoga z tego powodu moe by pokrzywdzona. Mwca domaga si wypacenia premii za miesic stycze w penej wysokoci, motywujc tym, e zaoga napracowaa si wicej jak normalnie a wina nie leaa po jej stronie. Uwaa, e odpowiedzialno za zaistniay stan obcia kierownictwo zakadu i przedsibiorstwa.(…) Mgr Balcerek zabra gos w sprawie zapylenia oddziau i strat surowca, ktre s obecnie do znaczne. Wynikaj z tego, e zainstalowana nowa suszarka dekstryn jest podczona do starego systemu aspiracyjnego, ktry nie zdaje egzaminu. Ukoczona jest ju budowa nowej aspiracji, ktra powinna sytuacj poprawi. Nie mona unikn strat i postojw przy adaptacji i prbach urzdzenia, ktre nie byo nigdy uywane do tego rodzaju produkcji.(…) Tow. Woniak-Kierownik Zakadu Lubo odpowiadajc na pytania dyskutantw wyjania, e (…) przewidywana w niedugim czasie budowa nowego oddziau dekstryn wymaga wyprbowania ju teraz sprawnoci niektrych urzdze. Prby takie i to nie tylko z suszark s konieczne. Przy wyborze urzdze nowej dekstryniarni zdecydowano si, ze wzgldu na olbrzymie koszty importu aparatury, na adaptowanie polskich urzdze. Wstpne prby prowadzono z pomylnymi wynikami w Wgrowcu. Jednak dalsze prby musz by prowadzone w Luboniu, midzy innymi z tego powodu, aby przeszkoli zaog oraz przed rozpoczciem budowy, by usun ci poprawi wszystkie bdy jakie by si powtrzyy przy seryjnej budowie nastpnych maszyn.(…) Zrozumiae jest rozgoryczenie zaogi z powodu zmniejszenia premii za stycze, jednak wysoko jej jest cile uzaleniona od wysokoci produkcji. Tow. Dyrektor mgr Ostaszewski, odpowiadajc szczegowo na pytania, stwierdzi: oddzia dekstryniarni ma moliwo odzyskania potrconej premii poprzez zwikszenie produkcji a tym samym wysokoci premii w nastpnych miesicach. Jakkolwiek uznaj i szanuj duy wysiek woony przez pracownikw dekstryniarni w realizacj zada produkcyjnych i usuwanie usterek maszyn, to jednak bdzie on procentowa w pniejszym okresie w nowej dekstryniarni, gdzie zdobyte obecnie dowiadczenia bd na wag zota…

Z cytowanego dokumentu wynika niezbicie, e w luboskiej dekstryniarni w styczniu 1972 r. drastycznie pogorszyy si warunki i bezpieczestwo pracy oraz, e zaog motywowano (poprzez „obcicie premii”) do zwikszania produkcji, mimo wyczuwalnie ju przekroczonych granic bezpieczestwa. Tekst koczy si lakonicznym stwierdzeniem i: „wszystkie uwagi i wnioski zgoszone przez pracownikw na zebraniu bd omwione na szczeblu dyrekcji”.

Kolejnym wanym dokumentem w sprawie „dekstryny” jest sporzdzony dzie przed tragedi Protok z posiedzenia Rady Robotniczej z dnia 21 lutego 1972 r., na ktrym obecni byli m. in.: Dyrektor Naczelny WPPZ- Tadeusz B, Kierownik Zakadu Produkcyjnego Lubo I-Stanisaw Woniak i Kierownik Dekstryniarni- mgr Wodzimierz Balcerek (cyt….): Jako pierwszy gos zabra mgr Wodzimierz Balcerek, omawiajc prac nowo instalowanych urzdze i trudnoci w uzyskiwaniu dobowej zdolnoci produkcyjnej. Szczeglnie wskazuje na przecienie urzdze aspiracji, mwi, e po uruchomieniu nowej aspiracji wykonuje okoo 15 ton dziennie. Zainstalowana suszarka prototypowa wykazuje wiele mankamentw.(…) Tow. Woniak wyjania, e o trudnociach jakie wystpuj przy obecnej produkcji dekstryny zarzutowa surowiec, tj. mczka ziemniaczana z importu. Rni si ona parametrami technologicznymi od przerabianych dotychczas mk krajowych (bardziej sypka, mniej wilgotna, inna lepko). Tow. Woniak stwierdza, e trudnoci jakie wystpuj s w wadach aspiracji i one decyduj.(…) Dyr. B podkreli, e pracownicy techniczni dooyli wszelkich stara do poprawy pracy dekstryniarni, co obrazuj dzienne raporty. Sytuacja si od paru dni poprawia….

Nastpnego dnia doszo do tragicznego wypadku, ktry sucho opisuje „Informacja wstpna o wybuchu w Oddziale produkcji dekstryn w Wielkopolskim Przedsibiorstwie Przemysu Ziemniaczanego w Luboniu” z dnia 23.02.1972 r..(cyt….):

Charakterystyka oddziau, ktry uleg awarii: dekstryniarnia zlokalizowana bya w budynku murowanym, czterokondygnacyjnym. Produkcja dekstryny prowadzona w nim bya od 1904 r. w dwch podstawowych asortymentach- ta i biaa. Warto produkcji tego oddziau w 1972 r. wynosia wedug planu Narodowego Programu Gospodarczego 111 mln z.(…) Na oddziale pracowao ogem 82 pracownikw, w tym 39 kobiet. Na trzeciej zmianie, w czasie ktrej nastpia awaria zatrudnione byy przy produkcji 22 osoby i przy transporcie 6, oraz w pobliu oddziau przebywaa dozorczyni nocna.

Opis przebiegu awarii: wybuch nastpi o godzinie 23.07, dnia 22 lutego 1972 r. i spowodowa cakowite zniszczenie budynku i urzdze produkcyjnych oddziau dekstryn oraz przerwanie dopywu pary do syropiarni i klejarni. Wybuch wywoa poar w obiekcie, a take zniszczenie wagonw z mczk, ktr rozadowywano do produkcji dekstryn. Caa zaoga, pracujca na oddziale dekstryn, grupa rozadunkowa oraz dozorczyni znalaza si w zasigu wybuchu.

                                             1 > 2