Dziaacze wielkopolskiej lewicy rozstrzelani

13. 08. 1944 r. w abikowie- troch historii

W pocztkach 1944 r., po aresztowaniach, dokonanych w dzkim rodowisku dziaaczy komunistycznych, poznaskie gestapo wpado na trop podziemnej siatki konspiratorw w Poznaniu i okolicy, cile zwizanej z odzi. 11 marca 1944 r. aresztowano nieoczekiwanie w Poznaniu Jana Zgodziskiego, ktry znajdowa si nieomal od pocztku w samym centrum podziemnej dziaalnoci lewicowej (Polskiej Partii Robotniczej). W niespena dwa miesice pniej, 5 maja 1944 r. zosta nagle aresztowany Roman Pasikowski, przywdca podziemia i sekretarz Komitetu Miejskiego Polskiej Partii Robotniczej. 17 maja 1944 r. gestapo ujo: Ludwika Andrzejewskiego, Eugeniusza Augustyniaka, Michaa Bojczuka, Wacawa Malinowskiego, Jana Mazurka, Kazimierza i Magdalen Nowakw, Leona Piotrowskiego. 30 i 31 maja 1944 r. aresztowano: Jana Brygiera, Romana Cechmanowicza, Stanisawa Danielaka, Wawrzyna Dizmana, Jakuba Kaczmarka, Stefana Karpiaka, Ignacego Kurowskiego, Franciszka Nowaka, Stanisaw Pikniewsk-Stakiewicz, Antoniego Ratajczaka, Wadysawa i Henryka Skrw z Lubonia, Jana i Wadysawa Sztukowskich, Mari Utratow, Jzefa Zatorskiego. 13 czerwca 1944 r. aresztowano Jakuba Jakubowskiego, Zbigniewa Migal, Wacawa Rudasa. Raport gestapo z tego okresu podaje, e ogem aresztowano w miecie i pobliu Poznania 133 osoby podejrzane o przynaleno do Polskiej Partii Robotniczej. Wrd aresztowanych znalazo si cae kierownictwo partyjne, dziaacze fabryczni, terenowi, czonkowie komrek partyjnych, zwolennicy ruchu komunistycznego i ich rodziny a take osobny luno zwizane z konspiracj. Z relacji wiadkw wiadomo, e winiw przesuchiwano wstpnie w Domu onierza, w siedzibie gestapo, przy obecnej ulicy Niezomnych w Poznaniu. Na przesuchania wzywano po kilka razy dziennie. Bito pejczami i katowano do utraty przytomnoci, potem oblewano wod i zamykano z powrotem w piwnicznych celach do nastpnego przesuchania. Podczas wymuszania zezna przedkadano winiom fotografie i dokumenty z polskich archiww policyjnych (miay by wiadectwem ich winy). Dochodzenia cigny si a do pierwszej dekady lipca 1944 r. Spraw kierowa Wydzia IV gestapo pod kierunkiem oficera SS i policji, niejakiego Kopberga. Kocowy raport o wynikach ledztwa, liczcy dziewi stron maszynopisu, wyszed z poznaskiej centrali gestapo do Gwnego Urzdu Bezpieczestwa Rzeszy w Berlinie 11 lipca 1944 r. Przedtem winiw odtransportowano grupami do obozu karnego w abikowie. Wszystkich ulokowano w oddziale politycznym obozu. Rozmieszczono ich m. in. w barakach nr 9, 10, 12 i 22. Sabsi fizycznie i ciej poszkodowani w ledztwie nie wytrzymywali warunkw obozowych. (15 czerwca 1944 r. zmar wskutek ran i przebytych tortur Antoni Ratajczak, dowdca oddziau Armii Ludowej na powiat poznaski.) Jeden ze wiadkw wspomina, e po wyprowadzeniu grupy aresztowanych z barakw, dnia 13 sierpnia 1944 r. usyszano jeszcze tego wieczoru w obozie seri wystrzaw karabinowych. Zginli wtedy przywdcy Polskiej Partii Robotniczej Poznania i okolicy: Eugeniusz Augustyniak, Micha Bojczuk, Jakub Kaczmarek, Stefan Karpiak, Wacaw Malinowski, Jan Mazurek, Roman Pasikowski, Jakub Przybylski, Tadeusz Weinert, Jzef Zatorski i Jan Zgodziski. Nastpnego dnia po tej egzekucji odwan prb ucieczki z obozu podj Zbigniew Migala, ktry wraz z innymi winiami wychodzi do pracy w pobliskim gospodarstwie rolnym. 14 sierpnia 1944 r. zdoa ukry si w zabudowaniach. Zosta zastrzelony na jednej z ulic Lubonia, kiedy pod oson nocy ruszy na poszukiwanie bezpieczniejszego schronienia i natrafi na nocny patrol policyjny. Oto sylwetki 11 winiw politycznych, rozstrzelanych 13 sierpnia 1944 r. w obozie abikowskim,ktrych nazwiska widniej dzi na tablicy pamitkowej…

Eugeniusz Augustyniak, lat 29 (ur. 15. 05. 1915 r. w odzi). We wrzeniu 1939 r. walczy w szeregach Armii „d”, zosta wzity niemieckiej niewoli bronic Warszawy. Wieziony do obozu jenieckiego uciek z transportu. Wkrtce aresztowany, zosta skierowany do pracy przymusowej najpierw na terenie Niemiec a nastpnie w zakadach H. Cegielski w Poznaniu (Deutsche Waffen Und Munitionsfabriken). Nosi pseudonim „Kruk”. By kierownikiem specjalnej grupy sabotaowo-dywersyjnej pod nazw „Odwet”.

Micha Bojczuk, lat 30 (ur. 20. 09. 1914 r. w Zalesiu pow. Kobry). Dziecistwo spdzi w przytuku dla sierot (caa jego rodzina zmara podczas epidemii tyfusu w czasie ucieczki do Polski w 1920 r., w Brzeciu nad Bugiem). W Poznaniu zdoby zawd lusarza i wynaj pokj sublokatorski. Czynnie dziaa w Komunistycznym Zwizku Modziey Polskiej, za co zosta skazany na ptora roku wizienia i pi lat utraty praw obywatelskich. (Kar odbywa we Wronkach a nastpnie w obozie w Berezie kartuskiej.) W latach okupacji pracowa w firmie prowadzcej przebudow zamku cesarskiego w Poznaniu. Dokument ledczy Gestapo podaje, e Micha Bojczuk dostarcza pracujcym na budowie robotnikom specjalnego pynu, ktrego stosowanie wywoywao rany oparzeniowe i pozwalao uchyla si od pracy.

Jakub Kaczmarek, lat 51 (ur. 22. 07. 1893 r. w Wirku, pow. Pozna). By z zawodu blacharzem, prowadzi warsztat instalatorski przy ul. Kopanina, w Poznaniu. W sierpniu 1939 r. zgosi si ochotniczo do oddziaw Obrony Narodowej i bra udzia w konwojowaniu transportw wojskowych do Wrzeni. W latach okupacji pracowa w Naramowicach, w zakadach naprawy sprztu wojskowego.

Stefan Karpiak, lat 41 (ur. 02. 09. 1903 r. w wojewdztwie dzkim. Pracowa do 1940 r. w Ozorkowie w fabryce wkienniczej. W czasie okupacji wywieziony do pracy przymusowej do Poznania, do zakadw zbrojeniowych, w dawnym HCP. Wwczas zamieszka w barakach na Dbcu. Uywa pseudonimu „Bluza”. Werbowa i organizowa sabota. Sprawowa funkcj sekretarza Komitetu Barakowego na Dbcu.

Wacaw Malinowski, lat 36 (ur. 26. 09. 1908 r. w odzi). Bra udzia w wojnie obronnej 1939r. w szeregach Armii „d”. Podczas okupacji trafi do Poznania na roboty przymusowe w zakadach zbrojeniowych. Mieszka w barakach na Dbcu, gdzie ulokowano ca grup osb deportowanych z odzi. Nosi pseudonim „Grek”. Wchodzi w skad dowdztwa rejonowego Gwardii Ludowej na miasto Pozna. Przywiz z odzi swojej organizacji bro paln.

Jan Mazurek lat 40 (ur. 9.06. 1904 r. w Skrzynkach, pow. Pozna). By pracownikiem folwarcznym (wonic w majtku), potem uczy si zawodu w HCP w Poznaniu. Przed wojn bra czynny udzia w strajkach robotniczych, jako czonek Zwizku Zawodowego Metalowcw, w zwizku zosta zwolniony z pracy. Jako bezrobotny zacz prowadzi sklepik z artykuami spoywczymi w abikowie, przy obecnej ul. Kociuszki 6. Nosi pseudonim „Emil” i „Maciej”. Jeszcze przed wybuchem II wojny wiatowej by organizatorem komrek komunistycznych w abikowie, Luboniu, Lasku i Mosinie. W roku 1936 sta na czele organizatorw strajku w Fabryce Przetworw Ziemniaczanych „Lubo” w Luboniu. W latach 1935-38 mieszkanie Mazurkw byo drukarni partyjn dla okrgu poznaskiego. W latach okupacji Jan Mazurek pracowa jako kotlarz w HCP. 23 lutego 1940 r. w mieszkaniu Mazurka odbyo si zaoycielskie zebranie ogniwa Komunistycznej Partii Polski. Jan Mazurek stan na czele komrki regionu Lubo-abikowo, organizowa akty sabotau (m.in. awarii kota w Fabryce Przetworw Ziemniaczanych w Luboniu), prowadzi take akcj pomocy rodzinom szczeglnie dotknitym wojn i okupacj. W maju 1943 r. powoa do zycia dowdztwo Gwardii Ludowej na powiat poznaski, na ktrego czele stan Antoni Ratajczak.

Roman Pasikowski lat 46 urodzi si 17. 01. 1898 r. w odzi. Przed wojn pracowa w fabrykach metalurgicznych, w czasie okupacji znalaz si jako robotnik przymusowy w Poznaniu, w warsztatach kolejowych, zartudnionyjako lusarz. Nosi pseudonim „Wiktor”. Przyczyni si do wydawania konspiracyjnej gazetki „Gos Poznania” i do ukonstytuowania si dowdztwa Gwardii Ludowej na powiat poznaski.

Jakub Przybylski lat 46 ur. 23. 06. 1898r. w Rogalinku pow. rem. Walczy w armii pruskiej podczas I wojny wiatowej. Do 1934r. by lusarzem w warsztatach kolejowych w Poznaniu. Za dziaalno komunistyczn straci prac i przez nastpne lata (take podczas okupacji) utrzymywa swoj rodzin z handlu w kiosku ulicznym. By sekretarzem Komitetu Miejskiego PPR w Poznaniu.

Tadeusz Weinert lat 38 urodzi si 13. 09. 1906 r. w Poznaniu. Zdoby zawd w zakadach HCP, nalea do Zwizku Zawodowego Metalowcw, przed wojn by sdzony za komunistyczn dziaalno wywrotow. Nosi pseudonim „Wola” i „Leon”. By I sekretarzem Komitetu Fabrycznego PPR w zakadach HCP podczas okupacji. Inspirowa fabryczne akcje sabotaowe, kolportowa druki podziemne. W jego mieszkaniu, przy ul. wierczewo 9 odbyway si narady konspiracyjne i zebrania modzieowej komrki PPR.

Jzef Zatorski  lat 23 ur. 3. 03. 1921 r. w Bielnikach pow. Pajczno. W bliej nieustalonych okolicznociach w 1941r. znalaz si w Poznaniu i zamieszka w barakach na Dbcu, jako robotnik HCP. Zosta wtedy II sekretarzem Komitetu Barakowego na Dbcu.

Jan Zgodziski lat 31 ur. 21. 06. 1913 r. w odzi. Od 1936r. by czonkiem KPP. Do Poznani trafi jako robotnik przymusowy, deportowany z odzi. Pracowa w HCP jako tokarz. Kierowa kilkoma wikszymi akcjami sabotaowymi, by cznikiem pomidzy strukturami komunistycznymi Poznania i odzi.

Zostali rozstrzelani 13 sierpnia 1944 r. na terenie obozu w abikowie Opr. I. Szczepaniak