Luboscy onierze wrzenia 39

Wadysaw Kaczmarek-harcerz i nauczyciel

Wrzesie 1939 r., mimo wyranie odczuwalnego wtedy w Europie zagroenia wojennego, bolenie zaskoczy Polsk. Polacy stanli wwczas do nierwnej wojny obronnej, najpierw z najedc z zachodu, a wkrtce potem ze wschodu. Liczono na rych pomoc ze strony sojusznikw-Francji i Anglii. Nadaremnie… Jaki los by we wrzeniu 1939 r. udziaem zwykych onierzy? Tego dzi moemy si dowiedzie z dokumentw i osobistych wspomnie uczestnikw wojny obronnej 1939 r. To rda bezcenne, pokazujce tragizm naszej sytuacji politycznej a jednoczenie obrazujce si charakteru tamtego pokolenia Polakw. Jedna z takich relacji, dotyczca wojennych losw Wadysawa Kaczmarka, nauczyciela a pniej dyrektora przyzakadowej szkoy zawodowej Poznaskich Zakadw Nawozw Fosforowych w Luboniu, zachowaa si w archiwum rodzinnym jego crki- p. Marii Kaczmarek. (Dziki Jej uprzejmoci moglimy z niej skorzysta.) Zanim jednak signiemy do kilku pokych kartek, spisanych rk wrzeniowego kombatanta, warto przedstawi jego krtki biogram.

Wadysaw Kaczmarek urodzi si 16 sierpnia 1915 r. w czycy. By synem kolejarza, Nikodema Kaczmarka, ktry cae 50 lat przepracowa na stacji kolejowej, w Luboniu. Rodzina Kaczmarkw, wraz z czworgiem swoich dzieci, w latach midzywojennych przeprowadzia si do Lubonia, do subowego mieszkania, przy obecnej ulicy Dworcowej. Dzieci Kaczmarkw uczyy si w szkole podstawowej w Luboniu. W Luboniu Wadysaw i jego siostra Jadwiga wstpili do druyny harcerskiej, skadajc przyrzeczenie suby Ojczynie, ktre wkrtce stao si dla nich bardzo realnym nakazem… Wadysaw Kaczmarek przystojny, peen energii, by najzdolniejszy ze swego rodzestwa. Tu przed wybuchem II wojny wiatowej ukoczy seminarium nauczycielskie i po odbyciu obowizkowej suby wojskowej pewnie rozpocz by prac w szkole, lecz wanie wtedy hitlerowcy napadli na Polsk. Po latach tak opisa tamte wydarzenia (cyt.):…”W roku 1937 ukoczyem seminarium nauczycielskie i 29 maja uzyskaem dyplom nauczyciela szkoy powszechnej. Przez rok (od wrzenia 1937 do wrzenia 1938 r.) odbywaem czynn sub wojskow w 62 puku piechoty w Bydgoszczy, na dywizyjnym kursie podchorych rezerwy. 10 padziernika 1938 r. zostaem przyjty do Szkoy Podchorych Piechoty w Komorowie koo Ostrowii Mazowieckiej. Stamtd, 1 sierpnia 1939 r., zostaem wysany na praktyk, do 58 puku piechoty w Poznaniu, gdzie objem funkcj dowdcy plutonu. 27 sierpnia 1939 r., wraz z caym batalionem, pod dowdztwem kpt. Bartoszewicza, wysano nas do Strzelec (koo Kutna), do Dywizyjnego Orodka Zapasowego 14 Dywizji Piechoty. Nasz batalion, jako trzeci, mia uzupenia na froncie 58 puk piechoty, ktrym wtedy dowodzi pk Tomiak. Naszym zadaniem w Strzelcach byo przyjmowanie zmobilizowanych rezerwistw. Zgosio si ich okoo 6.000…W dniu 4 wrzenia 1939 r., w godzinach wieczornych nasz batalion opuci Strzelce. Pomaszerowalimy w kierunku na owicz, Nieborw, Bolimw. Marsz odbywa si noc, gdy ze wzgldu na liczne naloty, posuwanie si w cigu dnia byo prawie niemoliwe. Tak dotarlimy do Grodziska Mazowieckiego, gdzie niespodziewanie zostalimy zaatakowani przez pancerne wojska niemieckie, wspomagane przez lotnictwo. Byy to formacje, ktre wdary si ju na teren Polski i nacieray od strony odzi. Nasz batalion zosta doszcztnie rozbity. Otrzymalimy rozkaz, aby kady, na wasn rk stara si przedosta do Warszawy. Podczas bombardowania zostaem wtedy ranny w gow i wraz z dwoma innymi onierzami przysypany zwaami ziemi. Kiedy si stamtd wydostalimy, w maej grupie niedobitkw natychmiast ruszylimy w kierunku Warszawy. Dotarlimy na Wol. Tam nasz grup, a take innych pojedynczych onierzy, skierowano do Miska Mazowieckiego. W drodze, ktra nadal odbywaa si marszem, doczali do nas onierze z rozbitych oddziaw, tak, e w okolicy Sokoowa Podlaskiego grupa liczya ju okoo 150 ludzi. W tej sile pod Sokoowem zmierzylimy si ze zmotoryzowanym oddziaem niemieckim, ktry nas rozproszy. W Sokoowie Podlaskim, od nauczyciela miejscowej szkoy dowiedzielimy si, e wojska polskie organizuj si w Lublinie. Postanowilimy wic, by w ocalaej grupie 50 osb, przez ukw i Adamw dotrze do Lublina… Posuwajc si wycznie polnymi drogami i lasami udao nam si dotrze w okolice Kocka. Dalsze posuwanie si na poudnie byo ju niemoliwe… Wszdzie byo peno wojsk niemieckich, mimo to, lasami przez Okrzej, koo Maciejowic, dotarlimy do Wisy, na pnoc od Kozienic. Tam, niestety, trafilimy ju na posterunki niemieckie. Zostalimy przez Niemcw wylegitymowani i ci, ktrzy byli obywatelami dawnego zaboru pruskiego zostali odesani do Kozienic. Tam, 29 wrzenia 1939 r. udao mi si uzyska przepustk na powrt do Poznania. Pieszo, wraz z kilku innymi onierzami, m.in. z Jzefem Paciorkowskim z abikowa, udalimy si do odzi, skd kursoway ju pocigi. Na dworcu zaadowano nas do towarowych wagonw, ale pocig nie jecha do Poznania, tylko do Inowrocawia, gdzie przeprowadzono nas do koszar i dokonano „selekcji” wedug miejsca urodzenia. Jako urodzony w wojewdztwie poznaskim otrzymaem prawo powrotu do Poznania, w zwizku z czym ponownie zostaem zaadowany do wagonu towarowego, tym razem jadcego do Poznania. Pocig nie dojecha jednak do poznaskiego dworca. Zatrzymano go w pobliu Tamy Garbarskiej. Wszyscy onierze polscy, teraz traktowani ju jako jecy wojenni, zostali wzici pod eskort i odprowadzeni do cytadeli. Stamtd, nastpnego dnia cz z nas zapdzono do Biedruska. Znalazem si wanie w tej grupie. Byo to 8 padziernika 1939 r. Dwa dni pniej, 10 padziernika 1939 r. udao mi si uzyska zwolnienie i odpowiednie zawiadczenie na powrt do Lubonia. 11 padziernika 1939 r. zameldowaem si w Urzdzie Gminnym w abikowie.”…Tyle suchej relacji uczestnika beznadziejnej wojny obronnej o stoczonych krwawych utarczkach, o pieszej wdrwce polnymi drogami w nadziei na dalsz walk z wrogiem i o jenieckiej poniewierce. Potem byy trudne lata okupacji. Wadysaw Kaczmarek, jak wszyscy Polacy, skierowany zosta do wyczerpujcej pracy fizycznej. Pracowa na terenie Lubonia, najpierw na kolei, pniej w ogrodnictwie, potem w fabryce artykuw spoywczych „Luba”, a pod koniec wojny zosta wysany w okolice Bolechowa, do kopania roww przeciwczogowych. Wrci do domu w styczniu 1945 r. Ju w lutym 1945 r. wraz z dwiema nauczycielkami: p. Kuleczkow i p. Majcherczakwn rozpocz organizowanie nauki w szkole podstawowej w Luboniu. Uczy luboskie dzieci do kwietnia 1945 r., bo 15 maja 1945 r. powoano go ponownie do suby wojskowej, nadajc mu stopie podporucznika. Wadysaw Kaczmarek wcielony zosta wtedy do 4 puku piechoty I Dywizji im. Tadeusza Kociuszki I Armii LWP. Sub wojskow odbywa do padziernika 1945 r. Zdemobilizowany wrci do Lubonia. Naszemu miastu powici cay swj zapa i talent pedagogiczny. W cigu kilku pierwszych lat po wojnie prowadzi szko dla osb, ktre przez poog wojenn nie zdobyy podstawowego wyksztacenia (w pomieszczeniach dzisiejszego orodka zdrowia, przy Luvenie). Przez wiele lat wychowywa lubosk modzie w przyzakadowym technikum, a pniej w szkole zawodowej fabryki chemicznej (wtedy PZNF). W PZNF w Luboniu (dzisiejszej ”Luvenie”) pracowa na wielu odpowiedzialnych stanowiskach: od kierownika dziau planowania na kierowniku dziau zbytu skoczywszy. Na emerytur poszed w grudniu 1981 r. Otrzyma nastpujce medale i odznaczenia: Medal Zwycistwa i Wolnoci (1947 r.), Odznak Grunwaldzk (1947 r.), Zoty Krzy Zasugi (1967 r.), Krzy Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979 r.), Medal za Udzia w Wojnie Obronnej (1982).

Zmar 16 kwietnia 1982 r. Jego mier przypieszy nadmierny wysiek przy wyrbie suchej brzozy, zamiecajcej teren przyfabryczny, w okolicy Orodka Zdrowia. Crki Wadysawa Kaczmarka pamitaj, e w pracy nauczycielskiej najwaniejsze byy dla niego sprawy modziey. W domu zawsze mia co do roboty: jak nie sport to wdkarstwo. O koniecznoci usunicia fatalnego drzewa mwi od wielu lat, e jak pjdzie na emerytur, to musi zrobi porzdek. Zaplanowane dzieo wykona, bo tak mia natur…

Opracowaa Izabella Szczepaniak (fotografie i dokumenty z archiwum rodzinnego Marii Kaczmarek